Opinie: Maak excuses voor de slavernij met Keti Koti als nationale feestdag

Maak excuses met Keti Koti als nationale feestdag

Nori Spauwen

Het kabinet stapelt fout op fout in de aanloop naar het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden van Nederland, schrijft Nori Spauwen. Bied excuses aan op Keti Koti, de dag dat de slavernij 150 jaar geleden werd afgeschaft. Er is bovendien maar één instituut met voldoende gravitas om excuses aan te bieden voor misstanden van deze omvang: het staatshoofd.

Iedereen die wel eens excuses heeft gemaakt of gekregen, weet: als je wilt laten zien dat je het meent, moet het uit je tenen komen. Anders kun je nog beter niets zeggen.

Het kabinet heeft besloten excuses aan te bieden voor het slavernijverleden van Nederland. Een mooi en terecht besluit, wellicht 150 jaar te laat, maar beter laat dan nooit. Een grootse stap voor een land dat zijn voorspoed bouwde op drie eeuwen van uitbuiting en zich daarvan in de anderhalve eeuw die volgde nooit goed rekenschap heeft gegeven.

Daarbij hoort een waardige en betekenisvolle blijk van erkenning en berouw. Maar het kabinet maakte een valse start met een opeenstapeling van fouten. Allereerst werd aangekondigd dat al binnen drie weken, op 19 december, de excuses zouden worden gemaakt. Die haast, na zoveel eeuwen, is voor velen onbegrijpelijk.

Ook de gekozen vorm overtuigt allerminst. De excuses zullen worden aangeboden door premier Mark Rutte in Nederland en door diverse kabinetsleden op andere locaties. Zo wil het kabinet minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind laten afreizen naar Suriname. De keuze voor Weerwind, zelf nazaat van tot slaaf gemaakten en van Surinaamse komaf, is ongelukkig, alsof je een jood excuses laat maken voor de holocaust.

De gekozen datum is betekenisloos. Bovendien zijn de organisaties die de betrokken groepen Nederlanders vertegenwoordigen onvoldoende gekend en geconsulteerd. Vanuit Suriname, de Antillen, Indonesië en binnen Nederland klinkt veel kritiek. Het werd er vorige week niet helderder op, toen Rutte liet weten dat 19 december een ‘betekenisvol moment’ zou worden, ‘maar niet het enige’.

Onnoemlijk leed
De nazaten van tot slaaf gemaakten verdienen gemeende, waardige en betekenisvolle excuses. De misdaden waar het over gaat zijn bijna niet op te noemen: ontvoering, mensenhandel, gedwongen tewerkstelling, marteling, verkrachting, buitengerechtelijke executies. En het corresponderende menselijke leed is zo onnoemlijk dat het generaties hierna nog steeds doorwerkt. Nederland heeft meer dan 600.000 mensen gekidnapt en verhandeld. Ter vergelijking: op mensenhandel staat tegenwoordig 12 jaar. Het zijn misdrijven ter waarde van 7,2 miljoen jaar gevangenisstraf. Maar bij de afschaffing van de slavernij werden destijds niet de slachtoffers, maar de daders gecompenseerd.

Als onze natie wil helen, dan moeten we dit onmetelijke onrecht gaan herstellen. Dat begint met erkennen. Er moet voor eens en altijd worden gezegd: dit waren misdaden tegen de menselijkheid, en de Nederlandse Staat was medeverantwoordelijk. Hoe je na een periode van geweld door de Staat weer een gezonde, volwassen maatschappij kunt opbouwen, heeft Duitsland laten zien in de decennia na de Tweede Wereldoorlog. Wie Berlijn bezoekt, merkt dat meteen: op elke straathoek staat een gedenkteken of een museum over de geschiedenis van de holocaust. Er kwamen niet alleen excuses, maar bondskanselier Willy Brandt viel in 1970 op zijn knieën voor het gedenkteken in Warschau. Het was een gebaar dat recht in het hart binnenkwam, dat overtuigde. Duitsland heeft direct na de Tweede Wereldoorlog dit proces van heling in gang gezet. In Nederland hebben we een kostbare anderhalve eeuw laten verstrijken voordat we aanstalten maakten tot verzoening.

Het fundament waarop onze samenleving is gebouwd, is scheef. Drie eeuwen lang was onze koloniale samenleving volledig ongelijk: er was een kleine minderheid die met terreur een grote groep onderdrukte. Na de afschaffing van de slavernij probeerden we anderhalve eeuw deze misdaden weg te poetsen. Nog steeds eren we de ‘zeehelden’ die moordend en stelend door de West en de Oost voeren. Nog steeds spreken we van de ‘Gouden Eeuw’ over de tijd dat Nederland de grootste slavenhandelaar ter wereld was. Nog steeds hebben mensen die afstammen van tot slaaf gemaakten in Nederland een achtergestelde sociaal-economische positie. De ongelijkheid is niet rechtgetrokken.

Dat is het werk dat nu voor ons ligt. De geschiedenisboeken zijn geschreven vanuit het perspectief van slavenhouders. We moeten onze kennis van de perspectieven van de tot slaaf gemaakten en hun nazaten opbouwen. Hun stemmen in het spotlicht zetten. Hoe het kabinet de excuses trachtte vorm te geven, was precies het tegenovergestelde. Een scepticus zou het neokoloniaal noemen. Dat het kabinet nu haastig reparatiewerk moet uitvoeren, doet afbreuk aan de geloofwaardigheid en statuur van dit belangrijke gebaar.
Het enige instituut met voldoende gravitas voor excuses voor misdaden van deze omvang is ons staatshoofd. Koning Willem-Alexander is om meerdere redenen de aangewezen persoon. Het Koningshuis staat voor (en dient voor) de eenheid in ons land. Bovendien waren Willem IV en Willem V direct betrokken bij de slavenhandel: dat de koning recent het initiatief nam dit te laten onderzoeken, toont zijn serieuze betrokkenheid.

Er ligt een prachtig, betekenisvol jaar voor ons: op 1 juli 2023 is het 150 jaar geleden dat de slavernij afgeschaft werd. Laat de excuses op die dag, Keti Koti, door de koning worden aangeboden. Laten we die dag dan ook tot nationale feestdag uitroepen. Die zegt zoveel meer over onze nationale ziel dan een tweede pinksterdag. Doop de Coentunnel om in de Tulatunnel. Maak van het Paleis op de Dam een nationaal slavernijmuseum. Vier de vrijheid van de onderdrukten en heel de wonden in onze maatschappij.

Nori Spauwen is politiek filosoof en oprichter van Embassy of Change.

Lees het volledige artikel: https://fd.nl/opinie/1460802/maak-excuses-met-keti-koti-als-nationale-feestdag-qul2caRPtJJD